De encycliek van Paus Pius XI over het atheïstisch communisme, Divini Redemptoris, werd afgekondigd op 19 maart 1937, het feest van St. Jozef, Patroon van de universele Kerk en Patroon van de arbeiders. Bijna 84 jaar later is zijn analyse nog steeds niet achterhaald, maar daarentegen zeer relevant voor onze tijd.
Divini Redemptoris – net als zijn “zuster” encyclieken Mit Brennender Sorge die de nationaal-socialisten in Duitsland veroordeelde en Nos Muy Conocida die de bloedige oorlog tegen de Mexicaanse kerk veroordeelde, alle drie uitgegeven in dezelfde maand: 14 maart, 19 maart en 28 maart – is een hartstochtelijke verontwaardiging, deze keer niet gericht tot het episcopaat van Duitsland of Mexico, maar tot het hele Katholieke episcopaat op aarde.
In tegenstelling tot Vaticanum II, waar een petitie, ondertekend door honderden bisschoppen voor de expliciete veroordeling van het Sovjet-communisme, letterlijk in de lade werd geschoven om te voorkomen dat de Ostpolitik-overeenkomst met Moskou zou worden omgeleid, genoot Pius XI het vermogen de waarheid te zien en deze onbevreesd te verkondigen.
De voornaamste beschuldiging van Pius XI is dat het communisme, door God, de bron en het doel van alle dingen en vooral van de menselijke persoon, te ontkennen, en door Christus, Verlosser van de mensheid, te verloochenen, de mens het bewustzijn van zijn waardigheid als beeld van God en kind van de Vader berooft. Arme en machteloze arbeiders lijden het meest onder deze overval. De zegeningen die Christus via Zijn Kerk over ons uitstort, worden in de Bolsjewistische ideologie geruild voor een sinistere sociale droom, “een arrogante poging om de beschaving te bevrijden van de banden van moraliteit en religie” (§4). Aangezien de Kerk de belichaming is van alles wat de revolutie haat, wordt haar geweld tegen haar ontketend met een eigenaardige wreedheid. Om deze reden wendt ze zich in gebed tot ‘St. Jozef, haar machtige beschermer, ‘aan wie’ het goddelijke Kind was toevertrouwd toen Herodes zijn moordenaars tegen Hem losliet ‘(§81).
De houding van de Kerk tegenover Communisme
In deel I (§4-§7) herinnert Pius XI ons aan meerdere veroordelingen van het Communisme door zijn voorgangers en hemzelf, en verklaart hij zijn bedoeling: aangezien “de bittere vruchten van subversieve ideeën … zich angstig vermenigvuldigen” (§6), “wensen wij om nogmaals in een korte synthese de beginselen van het atheïstische communisme bloot te leggen … om ook diens werkwijze aan te duiden en om tegenover die valse beginselen de duidelijke leer van de Kerk te zetten, om opnieuw en met grotere aandrang de manier waarop de Christelijke beschaving, de ware citivats humana, kan gered worden van de Satanische gesel ”(§7).
In deel II, een kritiek op het communisme in theorie en praktijk (§8-§24), legt de Paus uit dat het communisme niet alleen als een economische of politieke theorie moet worden beschouwd, maar als een metafysisch en zelfs ‘religieus’ systeem dat leeft door “een vals messiaans idee, een pseudo-ideaal van gerechtigheid, gelijkheid en broederschap”, “een misleidende mystiek” (§7; cf. §77). Hoewel “verborgen onder de meest verleidelijke attributen”, is het “gebaseerd op de principes van het dialectisch en historisch materialisme die eerder door Marx werden bepleit”, die leidden tot de leer van de klassenstrijd en de vernietiging van alle krachten die tegen de zogenaamde emancipatie van arbeiders zijn (§9). Vanwege zijn materialistische oriëntatie berooft het communisme “de mens van zijn vrijheid, berooft het de menselijke persoonlijkheid van al zijn waardigheid en verwijdert het alle morele beperkingen die de uitbarstingen van blinde impulsen verhinderen” (§10).
De menselijke persoon heeft geen intrinsieke rechten; een misleidende absolute gelijkheid wordt afgekondigd; alle autoriteit wordt beschouwd als een spontaan uitvloeisel van de gemeenschap en niet als een goddelijk nalatenschap. Hieruit volgt dat privébezit, dat de eigenaar macht geeft over niet-eigenaren, onwettig is en moet worden afgeschaft.
Het marxisme beschouwt huwelijk en gezin als cultureel geconditioneerde instellingen die voorbestemd zijn om weggevaagd te worden door de revolutie, die zelfs nu op deze ‘vrijheid’ anticipeert door vrouwen onder dezelfde voorwaarden als mannen tot het openbare leven en fabrieken te dwingen, en door kinderen aan het ouderlijk gezag te onttrekken ( §11).
Een samenleving gebaseerd op dergelijk materialisme “zou maar één missie hebben: de productie van materiële dingen door middel van collectieve arbeid”, leidend tot het “paradijs” van “een mensheid zonder God” (§ 12). Ten slotte zal de staat, als laatste overblijfsel van hiërarchie, zelf “wegkwijnen” (§13). Dit alles noemt de paus “een systeem vol fouten en drogredenen” dat de ware aard van de staat negeert en “de rechten, waardigheid en vrijheid van de menselijke persoonlijkheid ontkent” (§14).
Met wat we vervolgens hebben geleerd over het communisme in Rusland, Oost-Europa, China en elders, zouden deze fouten en drogredenen voor ons veel duidelijker moeten zijn dan in 1937 – toch zijn er nog steeds mensen die voor dit “paradijs” – in werkelijkheid een “hel” – pleiten!
De truuk van de verleiding
Pius XI spreekt vervolgens over de middelen die worden gebruikt om de massa te verleiden, waarbij hij opmerkt dat communisten succes boeken omdat ze ageren voor “de verwijdering van de zeer reële misstanden die toe te schrijven zijn aan de liberalistische economische orde” en “een meer rechtvaardige verdeling van de goederen van deze wereld eisen” – doelstellingen geheel en ongetwijfeld legitiem ”(§15). Inderdaad, in een lijn die verdedigers van het kapitalisme en libertarisme zeker zal mishagen, oordeelt Pius XI dat het “de religieuze en morele armoede was waarin de loonarbeiders waren achtergelaten door de liberale economie” die de weg effende voor de triomf van het communisme (§16). De voorstanders ervan gebruiken propaganda vakkundig (§17) terwijl de pers van de ‘vrije’ wereld verwijtbaar zwijgt vanwege samenzweerderige krachten (§18).
Nogmaals, hier is een paus die niet bang is om, samen met alle goede historici, de aanwezigheid en werking van verborgen agenten te erkennen.
De communisten nemen hun toevlucht tot moord en plundering wanneer het hun zaak zal bevorderen. “Scheur het idee van God uit de harten van mensen, en ze worden noodzakelijkerwijs door hun passies aangespoord tot de meest gruwelijke barbaarsheid” (§20) – woorden die een huiveringwekkende relevantie hebben in de westerse wereld van 2021, die op een oceaan drijft van babybloed. De paus merkt op dat het communisme op de lange termijn gedoemd is te mislukken door zijn eigen ontkenning van de moraal, omdat zonder een duidelijke en algemeen aanvaarde openbare morele code de voorwaarden voor ethische verantwoordelijkheid niet bestaan, en niemand kan door iemand anders worden vertrouwd. “Terrorisme is het enige mogelijke substituut [voor moraliteit], en het is terrorisme dat vandaag [in 1937] regeert in Rusland” (§23).
De paus legt uit dat de samenleving er voor de mens is en niet omgekeerd (§29), in de zin dat het geluk van het individu verkregen wordt door een “organische verbinding met de samenleving en doorheen wederzijdse samenwerking”, niet “in de zin van liberalistisch individualisme zoals in de huidige maatschappij. De staat is er voor het goed van de mensen, maar tegen het individualisme, het enige goed van de mensen is niet hun privaat bezit.
Piux IX maakt duidelijk dat het Christendom de bron en de leverancier is van de goederen die de communisten tevergeefs beloven. De politieke leer van de Kerk is gekenmerkt door een “constant evenwicht”: “‘Gezag wordt verzoend met vrijheid, de waardigheid van het individu met die van de staat, de menselijke persoonlijkheid van het subject met de goddelijke delegatie van de meerdere’, een evenwicht tussen zorg voor het eeuwige welzijn van de ziel en bevordering van gezonde aardse vooruitgang (§ 34). Het christendom is de eerste en enige onthuller van de “echte en universele broederschap van alle mensen, ongeacht ras en toestand”.
Geen samenwerking met communisten
De paus waarschuwt om waakzaam te zijn en niet ingenomen te worden door de propaganda die de wereld trachten te overtuigen van de goede intenties van de communisten (§57). Geen enkele Katholiek mag samenwerken met de communisten (§58) – een beleid dat werd afgeschaft vanaf het Tweede Vaticaans Concilie.
Pius IX maant de priestes aan om missionarissen te zijn voor de werkende klassen, en het voorbeeld aan te nemen van een leven dat nederig, arm en onbaatzuchtig is – zoals St. Vincentius à Paulo, St. Johannes Bosco en de H. Pastoor van Ars, die veel hulp en vertroosting brachten aan de armen die zij dienden. (§60)
Communisme vandaag
Als regime stortte het Sovjet-communisme uiteindelijk in. Maar zoals bisschop Athanasius Schneider zei, was zijn val eerder als een zaaddoosje die van een plant viel om zijn zaden in alle richtingen vrij te geven, om door de wind over de wereld te worden gedragen. De verbreiding van de dwalingen van Rusland waarover Onze Lieve Vrouw van Fatima sprak, heeft zich ontvouwd in de loop van de vele decennia, waarin zelfs leerstellig conservatieve pausen zoals Pius XI en Pius XII weigerden Rusland toe te wijden aan het Onbevlekt Hart in overeenstemming met haar uitdrukkelijke wensen.
Hun opvolgers handhaafden niet alleen dit beleid van ongehoorzaamheid aan de boodschap van de Hemel, ze gingen ook steeds lakser in op de eeuwenoude veroordeling van het politieke liberalisme, waarvan het communisme slechts een verzwarende extrapolatie is. Nu het communisme in haar aderen circuleert, is de Kerk op aarde als een ziekenhuispatiënt die lijdt aan de verwoestingen van een auto-immuunziekte. Enkel God kan haar weer genezen.
RESTKERK nieuws 