
Tijdens zijn trip naar Aparecida, Brazilië, in 2007, verwierp Paus Benedictus XVI in onomwonden termen bepaalde aspecten van de Bevrijdingstheologie, in het bijzonder de bewering dat de kolonisatie van Zuid-Amerika een tijd van ongerechtigheid was, dat ongedaan moet worden gemaakt, en dat het belangrijker is om de armen te dienen dan om hen te bekeren tot het Katholiek Geloof. Op zijn terugvlucht verwees hij ook naar zijn eigen document uit 1984 aangaande de Bevrijdingstheologie.
In het licht van de komende Amazonesynode die zwaar beïnvloed wordt door aspecten van de Bevrijdingstheologie en die ook terug verwijst naar de Vijfde Algemene Bisschoppenconferentie van Latijns-Amerika en de Caraïben in Aparecida in 2007, is het de moeite waard om de woorden die Benedictus toen sprak tijdens zijn bezoek aan Brazilië te herhalen.
Er circuleerden toen dezelfde ideeën als nu, namelijk dat de Kerk het verdedigen van de armen en de inheemse bevolking tot een prioriteit zou maken, ten koste van bekering en catechese. Paus Benedictus trachtte de gesprekken van de Latijns-Amerikaanse bisschoppen te beïnvloeden door zijn toespraak op de vergadering van de bisschoppen in Aparecida op 13 mei 2007. In tegenstelling tot de bevrijdingstheologen – die de kolonisatie van Amerika door Katholieke landen sterk bekritiseren – schetste Benedictus een positief beeld van dit historische proces. Hij stelde dat “geloof in God het leven en de cultuur van deze naties voor meer dan vijf eeuwen heeft verlevendigd,” en dat van “deze ontmoeting tussen dat geloof en de inheemse bevolking er de rijke Christelijke cultuur van dit continent is ontstaan – geuit in kunst, muziek, en literatuur.”
De onbekende God waar ze naar zochten
Volgens Benedictus aanvaardden de naties van Latijns Amerika het Katholiek Geloof, en dat betekende “het leren kennen en verwelkomen van Christus, de onbekende God waar hun voorouders naar zochten in hun rijke religieuze tradities, zonder dat ze zich dit realiseerden.” Christus is de Redder naar wie ze stilletjes verlangden.” Doorheen het Doopsel ontvingen deze mensen “het goddelijk leven dat hen kinderen van God maakte door aanname; met de hulp van de H. Geest maakten ze hun culturen “vruchtbaar” en “zuiverden” ze deze.
Het is hier duidelijk dat Paus Benedictus het bovennatuurlijke aspect van het Katholiek Geloof benadrukte, en niet haar politieke of sociale dimensies. En hij ging verder door te benadrukken dat deze bekering naar het ware Geloof “geen oplegging van een buitenlandse cultuur was.”
Benedictus zei dat het “enkel de waarheid is” die “eenheid kan brengen, en het bewijs hiervan is liefde.” Verder zei hij dat de “utopie van het terugkeren om opnieuw leven te blazen in de pre-Columbiaanse (heidense) religies, en hen af te scheiden van Christus en van de universele Kerk, geen stap voorwaarts zou zijn: het zou een stap terug zijn. In werkelijkheid zou het een terugkeer zijn naar een stadium in de geschiedenis dat verankerd ligt in het verleden.”
Verslapping van het Christelijk leven
Ook laakte Benedictus het feit dat er een zekere “verslapping van het Christelijk leven” is in de Latijns-Amerikaanse landen, wat te wijten is aan “secularisme, hedonisme, onverschilligheid en verkondiging door talloze sekten, animistische religies en pseudo-religieuze fenomenen.”
Wat Benedictus toen zei gaat regelrecht in tegen wat in het werkdocument van de komende Amazonesynode geschreven staat. Paus Benedictus riep de gelovigen van deze regio op om missionarissen van Christus te zijn. Hij ging regelrecht in tegen de bevrijdingstheologen door te stellen dat het zich enkel focussen op materiële goederen, sociale, economische en politieke problemen een grote dwaling is, de grote dwaling van de dominante tendensen van de laatste eeuw – men koppelt de realiteit namelijk los van de fundamentele en beslissende realiteit die God is. “Ieder die God uitsluit van zijn horizonten, vervalst de notie van ‘realiteit’ en, als gevolg, kan men enkel eindigen in doodlopende steegjes of met recepten voor vernietiging.”
Pamfletten
Tijdens de vergadering in Aparecida verspreidde een groep, Amerindia genaamd (bestaande uit enkele van de meest extreme bevrijdingstheologen), pamfletten aan de bisschoppen waarin o.a. werd opgeroepen voor basisgemeenschappen, vrouwelijke priesters, afschaffing van het celibaat en de democratische verkiezing van bisschoppen. De tekst riep ook op tot steun voor de communistische dictator Fidel Castro.
De inhoud van deze pamfletten is nu min of meer teruggekeerd in de vorm van een werkdocument voor een synode over de Amazone. Wat toen door de Kerk veroordeeld werd, wordt nu door het Vaticaan als agendapunt gemaakt.
Geloofsvorming
Benedictus benadrukte verder dat het helpen van de armen moet voortvloeien uit een diep Katholiek Geloof, en dat het erdoor moet geleid worden. Hij riep ook op tot het verdiepen van de kennis van het Woord van God, en hij de geestelijkheid eraan dat het noodzakelijk is om “de catechese en de geloofsvorming te intensifiëren, niet enkel voor kinderen, maar ook jongeren en volwassenen.”